Ticaret hayatında yoğunlukla kullanılan kambiyo senetleri bonolar ve çeklerdir. İşbu sebeple çalışmamızda bono ve çeklerde bulunması gereken unsurlar özet biçimde açıklanmış bulunmaktadır.
1. BONODA BULUNMASI GEREKEN UNSURLAR
Bonolarda mutlaka bulunması gereken, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun ilgili hükümlerinde zorunlu şekli şartı olarak sayılan ve olmaması halinde bonoya kambiyo senedi vasfını kaybettirecek olan şekil şartları zorunlu şekli unsurlardır. Bu şartların yer almaması halinde bono, kambiyo senetlerine özgü özel takip yoluna konu edilemeyecektir. 6102 Sayılı TTK’nın 776 (1).maddesine göre:
| “Bono veya emre yazılı senet;
a) Senet metninde “bono” veya “emre yazılı senet” kelimesini ve senet Türkçe’den başka bir dille yazılmışsa, o dilde bono veya emre yazılı senet karşılığı olarak kullanılan kelimeyi, b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedeli ödemek vaadini, c) Vadeyi, d) Ödeme yerini, e) Kime veya kimin emrine ödenecek ise onun adını, f) Düzenlenme tarihini ve yerini, g) Düzenleyenin imzasını, içerir.” |
Yukarıda alıntı yapılan kanun maddesinde sayılan unsurlar bonoda yer alması zorunlu şartlardır. Ancak kanun koyucu tarafından maddenin devamında vade, ödeme yeri ve düzenleme yeri bakımından bir istisna tanınmıştır. İlgili maddeye göre bono üzerinde vadenin yer almaması kambiyo senedi vasfını etkilememekte olup, bono “görüldüğünde ödenecek bir bono” olarak kabul edilecektir. Ancak önemle belirtmek gerekir ki bu tür bir bononun, görüldüğünde ödeneceğinden düzenleme tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde ibrazı ve ödenmemesi halinde protestosu gerekmektedir. Bu bağlamda bu tür bir zaman kısıtlaması ile karşı karşıya kalmamak adına vadenin bonoda açıkça belirtilmesi önem arz etmektedir.
Madde metninin devamında ödeme yeri veya düzenleyenin yerleşim yerinin belirtilmediği durumlarda, bononun düzenlendiği yer hem ödeme yeri hem de düzenleyenin yerleşim yeri olarak kabul edilebilmektedir.
Son olarak düzenleme yerinin bonoda belirtilmediği durumlarda, düzenleyenin adının yanında bulunan yer düzenleme yeri olarak kabul edilir. Ancak düzenleyenin adının yanında da herhangi bir yer adı bulunmuyorsa bono kambiyo senedi vasfını kaybetmektedir.
2. ÇEKTE BULUNMASI ZORUNLU UNSURLAR
Çekte bulunması zorunlu unsurlar 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 780 (1).maddesinde düzenlenmiştir. İlgili madde hükmüne göre:
| “Çek;
a) Senet metninde “çek” kelimesini ve eğer senet Türkçe’den başka bir dille yazılmış ise o dilde “çek” karşılığıolarak kullanılan kelimeyi, b) Kayıtsız ve şartsız belirli bir bedelin ödenmesi için havaleyi, c) Ödeyecek kişinin, “muhatabın” ticaret unvanını, d) Ödeme yerini, e) Düzenlenme tarihini ve yerini, f) Düzenleyenin imzasını, g) Banka tarafından verilen seri numarasını, h) Karekodu, içerir.” |
Yine ödeme yeri ve düzenleme yeri ile ilgili olarak kanun koyucu istisna tanımıştır. Çekte ödeme yeri ile ilgili olarak bir açıklık bulunmamakta ise, muhatabın ticaret unvanının yanında yazılı yer ödeme yeri olarak kabul edilir. Düzenleme yerinin çekte belirtilmemesi durumunda ise düzenleyenin adı yanında yazılı olan yer düzenleme yeri olarak kabul edilir. Burada da bir yer adı bulunmaması durumunda çek kambiyo senedi vasfını yitirmektedir.
Çek yahut bononun yukarıda sayılan şekil şartlarına uygun olarak düzenlenmesi, tahsil amacı ile icra takibine konu edildiğinde önem arz etmektedir. Zira kambiyo senetlerine özgü haciz yolu ile icra takibi başlatabilmek için bono yahut çekin kambiyo senedi vasfını yitirmemiş olması gerekmekte olup, aksi takdirde ilamsız icra takibi yoluna başvurmak mecburiyetinde kalınmakta, bu durumda da karşı tarafın sebep dahi belirtmeden yapacağı bir itiraz, süreci oldukça uzun hale getirmektedir.
